ต
ลำดับที่ 201. “ตกก่อนเป๋นขุน ตกลูนเป๋นไพร่” อ่าน (-ตก-ก่อน-เป๋น-ขุน/// ตก-ลูน-เป๋น-ไพร่-)
หมายถึง....การเริ่มก่อน เร่งขยันหมั่นทำกินตอนมีโอกาส ตอนมีกำลังแข็งแรง ย่อมเจริญก้าวหน้ากว่า
กำบ่าเก่าจึงว่า “ตกก่อนเป็นขุน ตกลูนเป๋นไพร่”
การนำไปใช้ การทำงานอย่ามัวรอเวลา ควรลงมือทำ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “การเริ่มต้นที่ดีเท่ากับสำเร็จไปครึ่งหนึ่ง”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “มาก่อนเป็นขุนแน่ มาทีหลังเป็นไพร่”
ลำดับที่ 202. “ตุ๊กข์บ่ได้กิ๋น บ่มีไผต๋ามไฟส่องต๊อง ตุ๊กข์บ่ได้นุ่งได้หย้อง ปี้น้องดูแควน”
อ่าน (-ตุ๊ก-บ่อ-ได้-กิ๋น/บ่อ-มี-ไผ-ต๋าม-ไฟ-ส่อง-ต๊อง/ตุ๊ก-บ่อ-ได้-นุ่ง-ได้-หย้อง/ปี้-น้อง-ดู-แควน-)
หมายถึง.....ควรแต่งกายให้เหมาะสมกับฐานะความเป็นอยู่
กำบ่าเก่าจึงว่า “ตุ๊กข์บ่ได้กิ๋น บ่มีไผต๋ามไฟส่องต๊อง ตุ๊กข์บ่ได้นุ่งได้หย้อง ปี้น้องดูแควน”
การนำไปใช้ ควรความเป็นอยู่ พอสมควรตามฐานะ อย่าเด่นหรือด้อยจนเกินไป ทั้งเรื่องการกิน
การแต่งกาย อย่าให้ผู้อื่นนินทาว่าเป็นคนขี้เหนียว
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ไก่งามเพราะขน คนงามเพราะแต่ง”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ไม่มีกินใครไม่ใส่ใจ ยากจนไม่ได้แต่งกายพี่น้องดูถูกดูแควน”
ลำดับที่ 203. “ตกต่าเปิ้นเป๋นดีใคร่หัว ตกต่าตั๋วเป๋นดีใคร่ไห้”
อ่าน (-ตก-ต่า-เปิ้น-เป๋น-ดี-ใค่-หัว///ตก-ต่า-ตั๋ว-เป๋น-ดี-ใค่-ไห้-)
หมายถึง....เห็นคนอื่นโชคร้ายดูน่าขบขัน ถึงคราวตนเองประสบเคราะห์กรรมจึงรู้สึกถึงความลำบาก
กำบ่าเก่าจึงว่า “ตกต่าเปิ้น เป๋นดีใคร่หัว ตกต๋าตั๋ว เป๋นดีใคร่ไห้”
การนำไปใช้ เห็นใจผู้ประสบเคราะห์ ช่วยเหลือได้ให้ช่วยเหลือ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “หัวเราะทีหลังดังกว่า///ทีใครทีมัน”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ทีคนอื่นน่าหัวเราะ ถึงคราวตนเองอยากร้องไห้”
ลำดับที่ 204. “ตกน้ำหื้อปอเปียะ” (-ตก-น้ำ-หื้อ-ปอ-เปียะ-)
หมายถึง…..ได้ลงมือทำแล้วก็ทำต่อเนื่องจนสำเร็จเรียบร้อยมีความสมบูรณ์ทำให้คุ้มค่ากับที่ได้ลงทุนไป กำบ่าเก่าจึงว่า “ตกน้ำหื้อปอเปียะ”
การนำไปใช้ ลงมือทำจริงจัง มีความตั้งใจอยากเห็นความสำเร็จ
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ตกน้ำให้มันเปียกไปเลย
ลำดับที่ 205. “ตดบ่เป๋นปูด” อ่าน (-ตด-บ่อ-เป๋น-ปูด-)
หมายถึง…..ทำงานหนักอย่างต่อเนื่อง ไม่มีเวลาพักผ่อนหรือไม่มีเวลาเป็นของตนเอง
กำบ่าเก่าจึงว่า “ตดบ่อเป๋นปูด”
การนำไปใช้ ควรพักผ่อนร่างกายบ้าง ป่วยไข้ขึ้นมาจะลำบาก
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “สายตัวแทบขาด”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ตดไม่เต็มที่” (เพราะทำงานหนักตลอดเวลา)
ลำดับที่ 206. “ตดบ่จ้างตดขี้ก็ออก หยอกบ่จ้างหยอกก็ผิดกั๋น”
อ่าน (-ตด-บ่อ-จ้าง-ตด-ขี้-ก่อ-ออก///หยอก-บ่อ-จ้าง-หยอก-ก่อ-ผิด-กั๋น-)
หมายถึง…..ควรรู้กาลเทศะ รู้จักสำรวมกริยาวาจา รู้ว่าบางเรื่องหยอกล้อได้แต่บางเรื่องใดเป็นเรื่องจริงจัง กำบ่าเก่าจึงว่า “ตดบ่จ้างตดขี้ก็ออก หยอกบ่จ้างหยอกก็ผิดกั๋น”
การนำไปใช้ ควรวางตัวสำรวมเหมาะสม ถูกกาลเทศะ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “กาลเทศะ”(-กา-ละ-เท-สะ-ความควรไม่ควร)
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ถ้าตดไม่เป็น ระวังขี้ไหล หยอกไม่เป็นมีเรื่อง”
ลำดับที่ 207. “ตดหื้อหมาดม” อ่าน (-ตด-หื้อ-หมา-ดม-)
หมายถึง.....หลอกลวงให้ผู้อื่นหลงเชื่อ หลอกให้หลงดีใจ กำบ่าเก่าจึงว่า “ตดหื้อหมาดม”
การนำไปใช้ อย่าหลอกลวงผู้อื่น
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ขุบ่อล่อปลา”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ตดให้สุนัขดม”
ลำดับที่ 208. “ตดหน้าขี้” อ่าน (-ตด-หน้า-ขี้-)
หมายถึง.....แรกๆลงมือทำจริงจัง พอหลังๆปล่อยทิ้งไว้ไม่ใจใส่ ทำไม่สำเร็จ กำบ่าเก่าจึงว่า “ตดหน้าขี้”
การนำไปใช้ อย่าทำเฉพาะตอนเริ่มต้น ควรทำสิ่งใดอย่างจริงจัง ทำให้ประสบความสำเร็จ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ท่าดีทีเหลว”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ตดก่อนขี้”
ลำดับที่ 209. “ตอกสั้นหื้อมัดตี้กิ่ว สิ่วสั้นหื้อสิ่วไม้บาง”
อ่าน (-ตอก-สั้น-หื้อ-มัด-ตี้-กิ่ว///สิ่ว-สั้น-หื้อ-สิ่ว-ไม้-บาง-)
หมายถึง.....อย่าทำอะไรเกินฐานะความเป็นอยู่ ควรรู้เจียมตัว
กำบ่าเก่าจึงว่า “ตอกสั้นหื้อมัดตี้กิ่ว สิ่วสั้นหื้อสิ่วไม้บาง”
การนำไปใช้ รู้เจียมตัว รู้ประมาณตนเอง
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “เจียมตัว”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ตอกสั้นมัดที่คอดกิ่ว สิ่วสั้นให้สิ่วไม้บาง(ไม้หนาสิ่วไม่ทะลุ)”
ลำดับที่ 210. “ต๋ามีหน้า ผ่อหน้าบ่อหัน” อ่าน (-ต๋า-มี-หน้า///ผ่อ-หน้า-บ่อ-หัน-)
หมายถึง.....มองไม่เห็นความผิดพลาดของตน ไม่รู้ประมาณตน
กำบ่าเก่าจึงว่า “ต๋ามีหน้า ผ่อหน้าบ่หัน”
การนำไปใช้ ควรรู้จักสำรวจตนเองว่าประพฤติปฎิบัติตามความถูกต้องของสังคมหรือไม่
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ไม่ดูเงาหัว”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ตาบนใบหน้า ไม่เคยเห็นตัวเอง”
ลำดับที่ 211. “ต๋าหันดายเหมือนควายหันหญ้า ผัดไปผัดมาแวดแฮ้ว”
อ่าน (-ต๋า-หัน-ดาย-เหมือน-ควาย-หัน-หญ้า///ผัด-ไป-ผัด-มา-แวด-แฮ้ว-)
หมายถึง....สุดความสามารถที่จะเข้าไปหาผลประโยชน์
กำบ่าเก่าจึงว่า “ต๋าหันดายเหมือนควายหันหญ้า ผัดไปผัดมา แวดแฮ้ว”
การนำไปใช้ ควรรู้จักระงับจิตใจ สิ่งใดเกินความสามารถอย่าพยายามไขว่คว้า
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “หมาเห็นข้าวเปลือก”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ได้แต่มองหา เหมือนควายเห็นหญ้า แต่โดนผูกแร้ว ”
ลำดับที่ 212. “ต๋าหล็วกก่อได้ ต๋าใบ้ก่อเสีย” อ่าน (-ต๋า-หล็วก-ก่อ-ได้///ต๋า-ใบ้-ก่อ-เสีย-)
หมายถึง.....รู้เท่าทันก็ไม่โดนต้มตุ๋นโดนหลอกลวง
กำบ่าเก่าจึงว่า “ต๋าหล็วกก่อได้ ต๋าใบ้ก่อเสีย”
การนำไปใช้ ศึกษาหาความรู้ เพื่อให้เท่าทันคนอื่น จะได้ไม่หลงกลใคร
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ตาดีได้ ตาร้ายเสีย”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ถ้าฉลาดได้ รู้น้อยก็เสียท่า ”
ลำดับที่ 213. “ต๋ามไฟบ่ดีอ้าปาก บ่ดีถากไม้เข้าหามือ”
อ่าน (-ต๋าม-ไฟ-บ่อ-ดี-อ้า-ปาก///บ่อ-ดี-ถาก-ไม้-เข้า-หา-มือ-)
หมายถึง.....ทำงานใช้เครื่องมือต้องนึกถึงความปลอดภัยเป็นอันดับแรก
กำบ่าเก่าจึงว่า “ต๋ามไฟบ่ดีอ้าปาก บ่ดีถากไม้เข้าหามือ”
การนำไปใช้ ควรยึดหลักความปลอดภัย จุดไฟอ้าปากควันเข้าปาก ถากไม้เข้าหามือคมมีดจะโดนมือ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ปลอดภัยไว้ก่อน”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “จุดไฟอย่าอ้าปาก อย่าถากไม้เข้าหามือ”
ลำดับที่ 214. “ต๋ามใจ๋ปากลำบากต๊อง กิ๋นหลายต๊องแตก แบกหลายหลังหัก”
อ่าน (-ต๋าม-ใจ๋-ปาก-ลำ-บาก-ต๊อง///กิ๋น-หลาย-ต๊อง-แตก///แบก-หลาย-หลัง-หัก-)
หมายถึง.....การระมัดระวังดูแลสุขภาพ อย่าทานอาหารตามใจปาก อยากทานอะไรก็ทาน หรือทานมาก
อาจเกิดผลเสียกับกระเพาะตนเอง ส่วนการแบกหามถ้าหนักเกินกระดูกสันหลังจะหักได้
กำบ่าเก่าจึงว่า “ต๋ามใจ๋ปาก ลำบาก ต๊อง กิ๋นหลายต๊องแตก แบกหลายหลังหัก”
การนำไปใช้ ดูแลรักษาสุขภาพตนเอง
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ตามใจปาก ลำบากท้อง”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ถ้าตามใจปาก จะลำบากท้อง แบกมากควรตรอง หลังตนจะหัก”
ลำดับที่ 215. “ต๋ามใจ๋ปล๋าจะกินเบ็ด ต๋ามใจ๋เป็ดจะกิ๋นหอย”
อ่าน (-ต๋าม-ใจ๋-ป๋า-จะ-กิน-เบ็ด///ต๋าม-ใจ๋-เป็ด-จะ-กิ๋น-หอย)
หมายถึง.....อะลุ้มอล่วยกันตามความชอบใจ
กำบ่าเก่าจึงว่า “ต๋ามใจ๋ปล๋าจะกินเบ็ด ต๋ามใจ๋เป็ดจะกิ๋นหอย”
การนำไปใช้ ควรอะลุ้มอล่วยกัน อยู่กันอย่างพี่น้อง ใครชอบแบบไนก็ตามใจกันไปไม่ขัดข้อง
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “สมานฉันท์//บัวไม่ให้ช้ำ น้ำไม่ให้ขุ่น//ถ้อยทีถ้อยอาศัย”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ตามใจปลาจะกินเบ็ด ตามใจเป็ดจะกินหอย”
ลำดับที่ 216. “ตี้ฟันบ่หัก ตี้ฮักบ่ได้”
อ่าน (-ตี้-ฟัน-บ่อ-หัก///ตี้-ฮัก-บ่อ-ได้-)
หมายถึง.....ประสบความผิดหวัง ไม่ได้ดังใจปรารถนา ไม่เป็นไปตามความมุ่งหวังตั้งใจ
กำบ่าเก่าจึงว่า “ตี้ฟันบ่หัก ตี้ฮักบ่ได้”
การนำไปใช้ อย่าท้อแท้ ทำใจให้สงบแล้วเริ่มต้นไหม่
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “อกหัก”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ที่ฟันไม่หัก ทุ่มใจรักกลับผิดหวัง”
ลำดับที่ 217. “ตี๋หัวฟากสนั่นหัวฝา” อ่าน (-ตี๋-หัว-ฟาก-สะ-หนั่น-หัว-ฝา-)
หมายถึง.....การพูดจาหรือกระทำการกระทบกระแทกแดกดันกันโดยทางอ้อม
กำบ่าเก่าจึงว่า “ตี๋หัวฟากสนั่นหัวฝา” การนำไปใช้ อย่าพูดประชดประชันผู้อื่น
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ตีวัวกระทบคราด”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ตอกตรงหัวฟาก กระเทือนหัวฝา ”
ลำดับที่ 218. “ตี๋เหล็กไหน เปื๋องถ่านหั้น” อ่าน (- ตี๋-เหล็ก-ไหน///เปื๋อง-ถ่าน-หั้น-)
หมายถึง.....กระทำการที่ใด ย่อมเกิดความสิ้นเปลืองกับสถานที่นั้น
กำบ่าเก่าจึงว่า “ตี๋เหล็กไหนเปื๋องถ่านหั้น”
การนำไปใช้ให้ ต้องเสียสละ อย่าคิดเล็กคิดน้อย ถือเป็นเรื่องธรรมดา
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ตีเหล็กที่ใด เปลืองถ่านที่นั่น ”
ลำดับที่ 219. “ตุ๊กข์จะไปหนี มีจะไปอวด” อ่าน (-ตุ๊ก-จะ-ไป-หนี///มี-จะ-ไป-อวด-)
หมายถึง.....ครอบครัวมีปัญหาอย่าหนีเอาตัวรอด และเมื่อร่ำรวยขึ้นมาอย่าอวดมั่งมี
กำบ่าเก่าจึงว่า “ตุ๊กข์จะไปหนี มีจะไปอวด ”
การนำไปใช้ ร่วมสู้ปัญหาที่เข้ามาในครอบครัวอย่างไม่ย่อท้อ ถ้าร่ำรวยก็ไม่อวดตัว
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ตัดช่องน้อยแต่พอตัว”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ยากจนอย่าหนี (จากครอบครัว) มั่งมีอย่าอวด)”
ลำดับที่ 220. “ตี๋นจ๊างย่ำปากนก” อ่าน (-ตี๋น-จ๊าง-ย่ำ-ปาก-นก-)
หมายถึง.....ตกอยู่ภายใต้อิทธิพลผู้มีอำนาจ จะร้องขอความช่วยเหลือจากใครไม่ได้
กำบ่าเก่าจึงว่า “ตี๋นจ๊างย่ำปากนก”
การนำไปใช้ อย่าเข้าไปยุ่งเกี่ยวกับคนชั่ว จะถอนตัวลำบาก อาจสังเวยด้วยชีวิต
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “น้ำท่วมปาก ”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ตีนช้างเหยียบปากนก”
ลำดับที่ 221.“ตุ้มผ้าลายหมาจ้างเห่า ค้นกำเก่าจ้างผิดกั๋น”
อ่าน (-ตุ้ม-ผ้า-ลาย-หมา-จ้าง-เห่า///ค้น-กำ-เก่า-จ้าง-ผิด-กั๋น-)
หมายถึง.....การรื้อฟื้นเรื่องบาดหมางที่ยุติไปแล้วมายุแหย่ จะทำให้เกิดความขัดแย้งกันได้
กำบ่าเก่าจึงว่า “ตุ้มผ้าลายหมาจ้างเห่า ค้นกำเก่าจ้างผิดกั๋น”
การนำไปใช้ อย่ารื้อฟื้นเรื่องบาดหมางมาพูดกันอีก
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ฟื้นฝอยหาตะเข็บ”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “นุ่งลายหมาเห่า รื้อฟื้นเรื่องเก่า จะหมางใจกัน”
ลำดับที่ 222. “เตียวไปเดือดไป บ่มีคนตั๊ก เตียวไปตั๊กไป มีคนตั๊กคนไหว้”
อ่าน (-เตียว-ไป-เดือด-ไป///บ่อ-มี-คน-ตั๊ก///เตียว-ไป-ตั๊ก-ไป///มี-คน-ตั๊ก-คน-ไหว้-)
หมายถึง.....คนที่มีมนุษยสัมพันธ์ต่อผู้อื่น คนทั่วไปย่อมชื่นชอบ อยากมาพูดคุยด้วย
กำบ่าเก่าจึงว่า “เตียวไปเดือดไป บ่มีคนตั๊ก เตียวไปตั๊กไป มีคนตั๊กคนไหว้”
การนำไปใช้ ควรมีมนุษยสัมพันธ์
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “เดินไปโวยวายไปไม่มีคนทัก เดินไปทักไปมีคนรักคนไหว้”
ลำดับที่ 223. “เต๋มว่าพริกหลวง หมื่นพันห้าร้อย บ่เต้าพริกหน้อยฟายมือ”
อ่าน (-เต๋ม-ว่า-พริก-หลวง/// หมื่น-พัน-ห้า-ร้อย///บ่อ-เต้า-พริก-หน้อย-ฟาย-มือ-)
หมายถึง......สิ่งที่มีคุณค่าในตัวมากแม้มีปริมาณน้อย มีคุณค่ากว่าปริมาณมากแต่นำไปใช้ประโยชน์ไม่ได้ กำบ่าเก่าจึงว่า “เต๋มว่าพริกหลวง หมื่นพันห้าร้อย บ่เต้าพริกหน้อยฟายมือ”
การนำไปใช้ ให้สำรวจคุณค่าหรือประโยชน์ที่แฝงอยู่ อย่าดูแต่ปริมาณ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “เล็กพริกขี้หนู”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “พริกเมล็ดใหญ่ปริมาณมากมาย ไม่สู้พริกขี้หนูจำนวนเล็กน้อย”
ลำดับที่ 224. “ไต่ขัวบ่ป๊น จะไปฟั่งห่มก้นโยนฮาว”
อ่าน (-ไต่-ขัว-บ่อ-ป๊น///จะ-ไป-ฟั่ง-ห่ม-ก้น-โยน-ฮาว-)
หมายถึง.....ยังไม่สำเร็จอย่าเพิ่งแสดงความลิงโลดดีใจ
กำบ่าเก่าจึงว่า “ไต่ขัวบ่ป๊น จะไปฟั่งห่มก้นโยนฮาว”
การนำไปใช้ ตั้งใจทำงานให้ประสบผลสำเร็จก่อน
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ข้ามสะพานยังไม่พ้น อย่าเพิ่งเขย่าก้น”
ลำดับที่ 225. “ต๋ำฮาดียกจ้า ” อ่าน (-ต๋ำ-ฮา-ดี-ยก-จ้า-)
หมายถึง.....กระทำด้วยการพิจารณาอย่างละเอียดรอบคอบ ถึงจะช้าไปบ้างแต่ได้ผลดี
กำบ่าเก่าจึงว่า “ต๋ำฮาดียกจ้า ”
การนำไปใช้ อย่าทำอะไรด้วยความรีบเร่งจนเกินไป ควรพิจารณาไตร่ตรองให้รอบคอบ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ช้าๆได้พร้าสองเล่มงาม///ช้าเป็นการนานเป็นคุณ”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ตำราดียกช้า”