ผ
ลำดับที่ 315. “ผ่อแม่ญิงงาม หื้อผ่อต๋อนไปหาปล๋า ผ่อป้อจายมีปัญญา หื้อผ่อต๋อนกิ๋นเหล้า”
อ่าน (-ผ่อ-แม่-ยิง-งาม/หื้อ-ผ่อ-ต๋อน-ไป-หา-ป๋า/ผ่อ-ป้อ-จาย-มี-ปั๋น-ยา/หื้อ-ผ่อ-ต๋อน-กิ๋น-เหล้า-)
หมายถึง.....ข้อสังเกตเกี่ยวกับความสวยงามของผู้หญิงและความฉลาดหลักแหลมของผู้ชาย
กำบ่าเก่าจึงว่า “ผ่อแม่ญิงงาม หื้อผ่อต๋อนไปหาปล๋า ผ่อป้อจายมีปัญญา หื้อผ่อต๋อนกิ๋นเหล้า”
การนำไปใช้ ผู้หญิงไปหาปลาจะใส่เสื้อผ้าเก่าๆ (ใครสวยไม่สวยก็รู้ได้) ไม่ได้เสริมแต่งใบหน้าให้สวย
(ใครสวยไม่สวยก็รู้ได้) ใช้ข้องมัดติดเอว ทรวดทรงองค์เอวจะปรากฏชัดเจน (รูปร่างอ้วนหรือผอมก็รู้ได้) ตอนขึ้นจากน้ำ เสื้อผ้าแนบเนื้อ จะปรากฏทรวดทรงแท้จริง (หุ่นดีหรือไม่ก็รู้ได้) การสังเกตผู้ชายมีปัญญา ให้ดูตอนเมาเหล้า ใครฉลาดหรือไม่จะทราบได้จากการสนทนาในวงสุรา
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ปัญญารู้ด้วยการสนทนา”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ดูหญิงใดงาม ดูตอนหาปลา ดูชายมีปัญญา ดูตอนเมาเหล้า”
ลำดับที่ 316. “เผื่อฮู้ปอวาย เผื่ออายปอเฒ่า เผื่อฮู้กำพระเจ้า ปอดีเข้าป่าเฮ้ว ”
อ่าน (-เผื่อ-ฮู้-ปอ-วาย///เผื่อ-อาย-ปอ-เถ้า///เผื่อ-ฮู้-กำ-พระ-เจ้า///ปอ-ดี-เข้า-ป่า-เฮ้ว-)
หมายถึง.....กว่าจะรู้ตัวเอง รู้สำนึกดีชั่ว ก็จวนจะลงโลงแล้ว
กำบ่าเก่าจึงว่า “เผื่อฮู้ปอวาย เผื่ออายปอเฒ่า เผื่อฮู้กำพระเจ้า ปอดีเข้าป่าเฮ้ว”
การนำไปใช้ ทำความดี น้อมรับคำสอนมาปฏิบัติตั้งแต่หนุ่มสาว
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “สายเสียแล้ว”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “กว่าจะรู้เขาก็เลิกราไปแล้ว กว่าจะรู้สึกอายก็แก่ กว่าจะซาบซึ้งในรสพระธรรมคำสั่งสอนของพระพุทธองค์ก็จวนเข้าป่าช้า”
ลำดับที่ 317. “ผัวแก้วเมียแสง เปาแปงจื่นจ๊อย บ่มีโศกเศร้าเคียงคาย ผัวเผตเมียยักษ์
ย่อมจักฉิบหาย เป๋นตี้ละอาย ตังหลายเปื้อนบ้าน”
อ่าน (-ผัว-แก้ว-เมีย-แสง///เปา-แปง-จื่น-จ๊อย///บ่อ-มี-โสก-เส้า-เคียง-คาย///ผัว-เผด-เมีย-ยัก/// ย่อม-จัก-ฉิบ-หาย///เป๋น-ตี้-ละ-อาย///ตัง-หลาย-เปื้อน-บ้าน-)
ลำดับที่ 318. “ผัวเป๋นหิงเมียเป๋นข้อง ผัวเป๋นแก้วก็หื้อเมียเป๋นแสง”
อ่าน (-ผัว-เป๋น-หิง-เมีย-เป๋น-ข้อง///ผัว-เป๋น-แก้ว///ก่อ-หื้อ-เมีย-เป๋น-แสง-)
ลำดับที่ 319. “ผัวเป๋นผี เมียเป๋นเผตยักษ์ ผิดเถียงถูกทิ่มบุบครัว ถ้าเยี๊ยะอย่างนี้ ฉิบหายของตั๋ว ค่ำครอบบุบครัว ต่อยตี๋หิ้งถ้วย”
อ่าน (-ผัว-เป๋น-ผี-เมีย-เป๋น-เผด-ยัก///ผิด-เถียง-ถูก-ทิ่ม-บุบ-คัว///ถ้า-เยี๊ยะ-หย่าง-นี้///
ฉิบ-หาย-ของ-ตั๋ว///ค่ำ-คอบ-บุบ-คัว///ต่อย-ตี๋-หิ้ง-ถ้วย-)
ลำดับที่ 320. “ผัวบ่นับถือเมีย ข้าวเต็มหลองเต๋มเยีย ก็บ่ค้าง เมียบ่นับถือผัว เงินคำก๋องเต้าหัวก็เสี้ยง”
อ่าน (-ผัว-บ่อ-นับ-ถือ-เมีย///ข้าว-เต็ม-หลอง-เต๋ม-เยีย-ก่อ-บ่อ-ค้าง///เมีย-บ่อ-นับ-ถือ-ผัว///
เงิน-คำ-ก๋อง-เต้า-หัว-ก่อ-เสี้ยง-)
หมายถึง....สามีภรรยาต้องมีความรักใคร่ปรองดองกัน ให้เกียรติซึ่งกันและกัน
กำบ่าเก่าจึงว่า “ผัวแก้วเมียแสง เปาแปงจื่นจ๊อย บ่มีโศกเศร้าเคียงคาย ผัวเผตเมียยักษ์ ย่อมจักฉิบหาย เป๋นตี้ละอาย ตังหลายเปื้อนบ้าน” “ผัวเป๋นหิงเมียเป๋นข้อง ผัวเป๋นแก้ว ก็หื้อเมียเป๋นแสง”
“ผัวเป๋นผี เมียเป๋นเผตยักษ์ ผิดเถียงถูกทิ่มบุบครัว ถ้าเยี๊ยะอย่างนี้ ฉิบหายของตั๋ว ค่ำครอบบุบครัว
ต่อยตี๋หิ้งถ้วย” “ผัวบ่นับถือเมีย ข้าวเต็มหลองเต๋มเยียก็บ่ค้าง เมียบ่นับถือผัว เงินคำก๋องเต้าหัวก็เสี้ยง”
การนำไปใช้ สามีภรรยาให้รักเข้าใจกัน เกื้อหนุนซึ่งกันและกัน
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ผัวแก้วเมียแก้ว///ผัวหาบเมียคอน”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ผัวดีเมียดีมีสุขในครอบครัว ผัวเปรตเมียยักษ์จักละอายเพื่อนบ้าน”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “สามีเป็นสวิง (ตักปลา) ภรรยาเป็นข้อง (ใส่ปลา) สามีเป็นแก้ว(ที่สุกใส)ภรรยาเป็นเพชรพลอย”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ผัวผีเมียเปรต ก่อเหตุทีไร สูญทรัพย์สิ่งของ”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “สามีไม่ให้เกียรติภรรยา ข้าวเต็มยุ้งฉางก็หมด ภรรยาไม่ให้เกียรติสามี
มีทองขนาดเท่าศรีษะก็ไม่เหลือ ”
ลำดับที่ 321. “ผีค่ำบนคนค่ำลุ่ม” อ่าน (-ผี-ค่ำ-บน- คน-ค่ำ-ลุ่ม-)
หมายถึง....มีเคราะห์ร้ายอยู่แล้ว ระวังตัวเต็มที่ยังมีเรื่องอีกจนได้
กำบ่าเก่าจึงว่า “ผีค่ำบน คนค่ำลุ่ม ”
การนำไปใช้ อดทนค่อยๆแก้ปัญหาเป็นเปลาะๆไป เรื่องร้ายจะกลายเป็นดี
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ผีซ้ำด้ำพลอย”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ผีรังครวญข้างบน คนรังแกข้างล่าง ”
ฝ
ลำดับที่ 322. “ฝ้ายหึกตอบ่เข้า บ่าวเฒ่าสาวเฒ่า นั้นบ่มีไผเอา”
อ่าน (-ฝ้าย-หึก-ตอ-บ่อ-เข้า///บ่าว-เถ้า-สาว-เถ้า///นั้น-บ่อ-มี-ไผ-เอา-)
หมายถึง.....ชายหญิงอายุมากมักหาคู่ยาก
กำบ่าเก่าจึงว่า “ฝ้ายหึกตอบ่เข้า บ่าวเฒ่าสาวเฒ่า นั้นบ่มีไผเอา”
การนำไปใช้ เมื่อถึงวัยที่สมควรควรหาคู่ครองเพื่อสร้างครอบครัว
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ขึ้นคาน”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ฝ้ายเส้นใหญ่ทอยาก หญิงชายอายุมาก ไม่มีใครสน ”
ลำดับที่ 323. “ฝนตกซิซินานเอื้อน หมาขี้เรื้อนต๋ายยาก”
อ่าน (-ฝน-ตก-ซิ-ซิ-นาน-เอื้อน///หมา-ขี้-เรื้อน-ต๋าย-ยาก-)
หมายถึง.....เรื่องที่ยืดเยื้อเรื้อรัง บางเรื่องเราไม่ชอบก็ไม่รู้จักจบสิ้นไปเสียที น่ารำคาญใจ
กำบ่าเก่าจึงว่า “ฝนตกซิซินานเอื้อน หมาขี้เรื้อนต๋ายยาก”
การนำไปใช้ มีความอดทน อดกลั้น อย่าทุกข์ใจจนเกินไป
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ฝนตกปรอยปรอยนานหยุด สุนัขขี้เรื้อนตายยาก”
ลำดับที่ 324. “ฝนจะตกจะไปเจื้อใจ๋ดาว มีลูกสาวจะไปไว้ใจ๋มัน”
อ่าน (-ฝน-จะ-ตก-จะ-ไป-เจื้อ-ใจ๋-ดาว///มี-ลูก-สาว-จะ-ไป-ไว้-ใจ๋-มัน-)
หมายถึง.....มีลูกสาวอย่าไว้วางใจจนเกินไป ต้องคอยกำกับดูแลอย่างใกล้ชิด เพราะอาจทำตัวเสื่อมเสียตามประสาวัยรุ่นได้ กำบ่าเก่าจึงว่า “ฝนจะตกจะไปเจื้อใจดาว มีลูกสาวจะไปไว้ใจ๋มัน”
การนำไปใช้ ดูแลลูกสาววัยรุ่นไม่ให้ทำเสียชื่อเสียงวงศ์ตระกูล(เสียท่าชายเกิดตั้งครรภ์ต้องออกโรงเรียน)
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ฝนตกอย่าเชื่อดาว มีเมียสาวอย่าเชื่อแม่ยาย”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ฝนจะตกอย่าเชื่อดาว มีลูกสาวอย่าไว้ใจ”
ลำดับที่ 325. “ฝนตกบ่ไคว่ใบไม้ ฝนขี้ไร้ตกมาเยี๊ยะหยัง”
อ่าน (-ฝน-ตก-บ่อ-ไคว่-ใบ-ไม้-///ฝน-ขี้-ไร้-ตก-มา-เยี๊ยะ-หยัง-)
หมายถึง.....ได้รับส่วนแบ่งในผลประโยชน์ไม่เท่าเทียมคนอื่น ไม่ได้รับความยุติธรรม
กำบ่าเก่าจึงว่า “ฝนตกบ่ไคว่ใบไม้ ฝนขี้ไร้ตกมาเยี๊ยะหยัง”
การนำไปใช้ มีความยุติธรรมกับทุกคน
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ฝนตกไม่ทั่วฟ้า”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ฝนตกไม่ทั่วใบไม้ ตกมาทำไม ตกไม่ทั่วถึง ”
ลำดับที่ 326. “ฝนบ่ตกก็บ่หันฮ่องหล่อ บ่มืนต๋าผ่อมันก็บ่หัน”
อ่าน (-ฝน-บ่อ-ตก-ก่อ-บ่อ-หัน-ฮ่อง-หล่อ///บ่อ-มืน-ต๋า-ผ่อ-มัน-ก่อ-บ่อ-หัน-)
หมายถึง.....การไม่เปิดใจรับเรื่องๆใหม่ หรือติดตามความเจริญก้าวหน้าของโลก ทำให้เป็นคนล้าสมัย
กำบ่าเก่าจึงว่า “ฝนบ่ตกก็บ่หันฮ่องหล่อ บ่มืนต๋าผ่อมันก็บ่หัน”
การนำไปใช้ ควรมีมีวิสัยทัศน์ มองการณ์ไกล
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “มองการณ์ไกล”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ถ้าฝนไม่ตก ไม่เห็นทางน้ำไหล ไม่ลืมตาดู ก็มองไม่เห็น”
ลำดับที่ 327. “ฝนบ่ตกบ่ฮู้เฮือนไฝฮั่ว ดังไฟไม้บั่วลุกตึงเปล๋วตึงควัน”
อ่าน (-ฝน-บ่อ-ตก-บ่อ-ฮู้-เฮือน-ไฝ-ฮั่ว///ดัง-ไฟ-ไม้-บั่ว-ลุก-ตึง-เป๋ว-ตึง-ควัน-)
ลำดับที่ 328. “ฝนบ่ตกบ่ฮู้เฮือนไฝฮั่ว ไผดีไผชั่วเฮาบ่ได้อยู่กับเขา”
อ่าน (-ฝน-บ่อ-ตก///บ่อ-ฮู้-เฮือน-ไฝ-ฮั่ว///ไผ-ดี-ไผ-ชั่ว///เฮา-บ่อ-ได้-หยู่-กับ-เขา-)
หมายถึง.... เราไม่สามารถรู้ได้ว่าใครดีหรือชั่ว ถ้าเขาไม่มีเรื่องราวที่ดีหรือร้ายเป็นที่ปรากฎ
กำบ่าเก่าจึงว่า “ฝนบ่ตก บ่ฮู้เฮือนไฝฮั่ว ดังไฟไม้บั่ว ลุกตึงเปล๋วตึงควัน”
“ฝนบ่ตกบ่ฮู้เฮือนไฝฮั่ว ไผดีไผชั่ว เฮาบ่ได้อยู่กับเขา”
การนำไปใช้ อยากทราบใครดีหรือไม่ต้องคอยสังเกตพฤติกรรมที่แสดงออกมา
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “คบคนดูหน้า ซื้อผ้าดูเนื้อ”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ฝนไม่ตก ไม่รู้บ้านใครรั่ว ใช้ไม้ไผ่ทำฟืนได้ทั้งไฟทั้งควัน ”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ฝนไม่ตก ไม่รู้บ้านใครรั่ว ใครจะดีหรือชั่ว เราไม่ได้อยู่กับเขา ”