ข

ลำดับที่  72. “ของกิ๋นลำอยู่ตี้ผู้มัก    ของฮักมันอยู่ตี้ความปอใจ๋”

หมายถึง.....เรื่องความรักใคร่ชอบพอของคนเรา  ย่อมแตกต่างกันไป  อยู่ที่ความพึงพอใจของแต่ละคน  

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “ข่มเขาโคขีนให้กินหญ้า”

ลำดับที่  73.  “ของกิ๋นลำปั๋นกิ๋นคนหน้อย    กิ๋นคนเดียวจ้างแก๊น”

หมายถึง.....การมีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่  รู้จักการแบ่งปันให้ผู้อื่น 

การนำไปใช้      ควรรู้จักการแบ่งปัน  เผื่อแผ่ให้ผู้อื่น

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “อาหารอร่อย แบ่งกันคนละหน่อย  ทานคนเดียวระวังติดคอ”

ลำดับที่  74.  “ของกิ๋นลำบ่ดีอุ่นไว้    ของจะได้หื้อขะใจ๋เอา”

หมายถึง.....สิ่งที่สมควรได้ ถูกต้องตามทำนองคลองธรรม ควรรับไว้ด้วยความยินดี 

การนำไปใช้     รับในสิ่งที่เราสมควรได้

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “อาหารอร่อยอย่าอุ่นไว้  ของสมควรได้ให้รีบรับ”

ลำดับที่  75. “ของจะได้หื้อถามลูกเมีย    ของจะเสียหื้อถามปี้น้อง”

หมายถึง.....การให้ความสำคัญกับคนในครอบครัว จะได้มาหรือสูญเสียไปควรต้องปรึกษาหารือกันก่อน          

 การนำไปใช้  อย่าลืมคนในครอบครัว

ลำดับที่  76.  “ของบ่มักบ่ดีเขจ๋ำ    ของกิ๋นบ่ลำบ่จ้างก๋ำป้อน”

หมายถึง.....เรื่องความรักใคร่ชอบพอของคน  ย่อมแตกต่างกันไป  อยู่ที่กับความพึงพอใจของแต่ละคน  

  การนำไปใช้  อย่าบังคับให้ทำในสิ่งไม่ชอบ

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง     “ข่มเขาโคขืนให้กินหญ้า”

ลำดับที่  77.  “ของหล้างได้   แหนมว่าอยู่ปล๋ายไม้    ก็หยัวะหยาดลงใส่    ของบ่หล้างได้  แหนมว่าเอาใส่ถงสะปายแง้น   ก็หลัวะหลูดจากบ่า”

หมายถึง....สิ่งที่จะเป็นของเรา สักวันคงจะได้สมหวัง ถ้าไม่ใช่ของเรา แม้ได้มาแล้วก็อาจหลุดลอยไป       

การนำไปใช้       อย่ามุ่งมั่นไขว่คว้าในสิ่งที่เกินฐานะ แม้ได้มาอาจรักษาไว้ไม่ได้  หลุดลอยจากไปจะเสียใจ

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “จงพอใจในสิ่งที่ตนมีอยู่”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง  “ของจะได้อยู่ปลายไม้ยังตกมาโดนตัว  ไม่ใช่ของเราแม้ใส่ถุงสะพายจนหลังแอ่นยังหลุดจากบ่า”

ลำดับที่  78.  “ของบ่กิ๋นฮู้เน่า  ของบ่เล่าฮู้ลืม”

หมายถึง......ความรู้ต่างๆที่มีคุณค่า ถ้าไม่ช่วยกันส่งเสริมหรืออนุรักษ์สืบสานไว้ ย่อมสูญไปกับกาลเวลา           

การนำไปใช้        รวบรวมความรู้ต่างๆไว้ให้คนรุ่นต่อไป

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “ของไม่กินรู้เน่า  ของไม่เล่ารู้ลืม”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง   “ของไม่กินรู้เน่า  ของไม่เล่ารู้ลืม”

ลำดับที่  79. “ขะโยมดีเปื่อตุ๊เจ้า  ลูกเต้าดีเปื่อป้อแม่    คนเฒ่าคนแก่    ดีเพราะฟังธรรม”

หมายถึง.....คำสั่งสอน ตักเตือน  ของผู้สูงอายุทำให้คนเป็นคนดี     

การนำไปใช้      น้อมรับคำสั่งสอนของบิดามารดา   ครูอาจารย์ แล้วนำไปปฏิบัติจะเกิดผลดีกับตนเอง

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง    “เด็กวัดดีเพราะเจ้าอาวาส ลูกดีเพราะพ่อแม่ คนแก่ดีเพราะฟังธรรม”

ลำดับที่  80.  “ขิงแก่มันเผ็ด” 

หมายถึง.....ผู้สูงอายุย่อมมีความรู้ประสบการณ์ในชีวิตมากกว่าหนุ่มสาว

การนำไปใช้      ให้เคารพนับถือ  น้อมรับคำสั่งสอนจากผู้สูงอายุ  หรือขอคำแนะนำจากท่าน

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “ขิงแก่มันเผ็ด”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง   “ขิงแก่มันเผ็ด”

ลำดับที่  81.  “ขอนบ่มีเห็ด    ไผตึงบ่ใกล้”  

หมายถึง.... ปู่ ย่า ตา ยาย  บิดา มารดา คนชราที่ไม่มีทรัพย์สมบัติ  ลูกหลานจะไม่ค่อยมาปรนนิบัติดูแล       

การนำไปใช้     ควรมีความกตัญญูต่อ บิดามารดา  ปู่ย่า  ตายาย

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง   “ขอนไม้ไม่มีเห็ด  ใครก็ไม่ใกล้ ”

ลำดับที่  82.  “ขี้ก้อนใหญ่ย้อนเปิ้น” 

หมายถึง....มีความเจริญก้าวหน้าเพราะการสนับสนุนจากผู้อื่น    

การนำไปใช้       ให้รำลึกถึงบุญคุณของผู้ที่ตนเองเคยพึ่งพา  อย่าลืมตัว 

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “คางคกขึ้นวอ”

ลำดับที่  83. “ขี้จ๊างลอดขี้มอดค้าง”  

หมายถึง.....ดูเหมือนว่ารอบคอบถี่ถ้วน   แต่กลับไม่รอบคอบถี่ถ้วนจริง   ประหยัดในสิ่งที่ไม่ควรประหยัด 

ไม่ประหยัดในสิ่งที่ควรประหยัด 

การนำไปใช้       ควรไตร่ตรองให้ดี  ก่อนที่จะตัดสินใจ

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “ถี่ลอดตาช้าง  ห่างลอดตาเล็น ”

ลำดับที่  84.  “ขี้ควายไหลตวยน้ำ”  

หมายถึง.....คนไม่มีความมั่นใจในตนเอง มีความโลเล  กำบ่าเก่าจึงว่า       “ขี้ควายไหลตวยน้ำ”   

การนำไปใช้         กล้าแสดงความคิดเห็น กล้าตัดสินใจ มีความมั่นใจ

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “ไม้หลักปักเลน”

ลำดับที่  85.  “ขี้โลภปันเสีย   ขี้เหลือปันได้” 

หมายถึง.....การเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่   รู้จักการแบ่งปันผู้อื่น  จะได้กลับคืนมา   ถ้าโลภมากจะไม่ได้อะไรเลย          

การนำไปใช้         เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ผู้อื่นมากกว่าอยากได้จากเขา

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “โลภมากลาภหาย”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง    “โลภมากลาภหาย”

ลำดับที่  86.  “ขี้นักหมาบ่กิ๋น” อ่าน (-ขี้-นัก-หมา-บ่อ-กิ๋น-)

หมายถึง.....คนชอบโอ้อวดสรรพคุณตนเอง อวดรู้อวดฉลาด พูดแล้วทำไม่ได้ ไม่มีใครให้ความเชื่อถือ     

การนำไปใช้        อย่าเป็นคนขี้โม้โอ้อวดตน ควรทำให้เป็นที่ประจักษ์  ให้ผู้อื่นยอมรับในการกระทำ

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “น้ำท่วมทุ่งผักบุ้งโหรงเหรง”

ลำดับที่  87.  “ขี้แห้งจับต๋าหมา  ขี้ปล๋าจับข้าวคั่ว”

หมายถึง.....ความชอบใจ พึงพอใจของคนย่อมแตกต่างกัน บางสิ่งไม่มีใครสน  อาจถูกใจใครบางคนก็ได้      

การนำไปใช้     เข้าใจในความแตกต่างของบุคคล

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “ลางเนื้อชอบลางยา ”

ลำดับที่  88.   “ข้ามน้ำหื้อผ่อคนไปก่อน” 

หมายถึง.....การนำแบบอย่างความสำเร็จของผู้อื่นมาเป็นแนวทางในการดำเนินชีวิตตนเอง 

กำบ่าเก่าจึงว่า    “ข้ามน้ำหื้อผ่อคนไปก่อน”  

การนำไปใช้       ศึกษาแนวทางแก้ปัญหา  ที่ผู้อื่นเคยทำมาแล้ว จะได้ไม่เสียเวลา

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “เดินตามหหลังผู้ใหญ่หมาไม่กัด”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง    “เดินข้ามลำน้ำให้ดูคนนำหน้า”(คนนำเดินตกหลุมใต้น้ำเราจะได้รู้)

ลำดับที่  89.  “เข้าป่าจ๊างตางเสือ”  

หมายถึง.....ตกอยู่ในสถานการณ์ที่อันตราย  คับขัน

การนำไปใช้    อย่าหาเรื่องให้ตนเองต้องตกอยู่ในภาวะที่คับขัน    หรือตกอยู่ในวงล้อมของเหล่าคนพาล   โดยเข้าไปยุ่งเกี่ยวกับธุรกิจนอกกฎหมาย อาจขัดแย้งถึงตาย 

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง    “หลงเข้าดงช้าง  ผ่านทางดงเสือ”

ลำดับที่  90.  “ข้าวบ่ตากต๋ำเหนียว     ลูกคนเดียวสอนยาก”

หมายถึง.....ลูกคนเดียว มักถูกเลี้ยงด้วยการตามใจจนทำให้เสียคน เวลาอบรมสั่งสอนมักดื้อดึงไม่เชื่อฟัง      

การนำไปใช้       การเลี้ยงดูลูกหลานอย่าตามใจเกินไป ควรฝึกระเบียบวินัย ความรับผิดชอบ  มีคุณธรรม

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “เลี้ยงลูกตามใจลูก”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ข้าวเปลือกไม่ตาก  นำไปตำจะเหนียว มีลูกคนเดียวสั่งสอนยาก”

ลำดับที่  91.  “เข้าหมู่แฮ้งเป๋นแฮ้ง  เข้าหมู่ก๋าเป๋นก๋า”

หมายถึง......การทำตัวให้เข้ากับผู้คนในสังคมที่ตนเองอยู่ได้ เพื่อได้รับการยอมรับจากผู้อื่น

การนำไปใช้        ประพฤติตนเข้ากับสังคม

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “เข้าเมืองตาหลิ่วต้องหลิ่วตาตาม”

ลำดับที่  92. “ข้าวจะเสี้ยงเพราะกิ๋นหวาน    คนจะผลาญเพราะนอนอุ่น”

หมายถึง.....คนขี้เกียจไม่ช่วยกันทำมาหากินเพื่อครอบครัว มีความสุขกับการกินการนอน      

การนำไปใช้       ช่วยกันทำงานเพื่อครอบครัว

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “กินล้างกินผลาญ”

ลำดับที่  93.  “แขนตั๋วสั้น   จะไปอุ้มไหใหญ่” 

หมายถึง....อย่าทำในสิ่งที่เกินความสามารถของตนเอง

การนำไปใช้       รู้ประมาณตน  อย่าทำอะไรเกินตัว

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “ไม่ดูเงาหัว”

ลำดับที่  94.  “ข้าวลีบงวงตั้ง   ข้าวเต้งงวงก๊อม”

หมายถึง.....คนโง่มักจะเย่อหยิ่ง จองหอง คนฉลาดจะนอบน้อมถ่อมตน

การนำไปใช้        ควรนอบน้อมถ่อมตน

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “เป็นผู้น้อยค่อยก้มประนมกร///ความขยัน ประหยัด อตทน นอบน้อมถ่อมตน  จะทำให้คนประสบความสำเร็จ”

ลำดับที่  95.  “ข้าดีต้านบ่ขาย” 

หมายถึง.....คนประพฤติตนดี  มีความกตัญญู  ย่อมเป็นที่รักของผู้อื่น 

การนำไปใช้  ให้ยึดมั่นในการทำดี เป็นเด็กควรทำตัวน่ารัก  ไม่เกเร จะได้เป็นที่รักของผู้คนทั่วไป             ในสมัยก่อนข้าทาสที่มีความจงรักภักดี  เจ้านายจะไม่นำไปขายต่อ  จะเมตตาเลี้ยงไว้

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “ค่าของคนอยู่ที่ผลของงาน ”

ลำดับที่  96. “ข้าเก่าเต่าฮ้าย    เสือควายมีเขา    จักเข็บแมงเวา    เลี้ยงไว้บ่ได้     จายคาเฮือน   

กับแคร่ขี้ใต้    บ่ดีควรร่วมชิด”

หมายถึง......ข้าทาสบริวารในบ้าน หรือสัตว์มีเขี้ยวมีงา  สัตว์มีพิษ ไม่ควรให้ความไว้วางใจ  

การนำไปใช้      ระวังอันตรายที่จะเกิดจากการไว้วางใจผู้ใกล้ชิดหรือไม่ระวังสัตว์ร้าย  สัตว์มีพิษ

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “ช้างสาร งูเห่า  ข้าเก่า  เมียรัก”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง  “ข้าทาสที่อยู่มานาน  เสือ  ควาย  ตะขาบ  แมงป่อง ให้ระวังอันตราย   อีกทั้งชายคา(สมัยก่อนบ้านเรือนมุงด้วยหญ้าคา)กับไม้แคร่ติดไฟอย่าได้นำมาใกล้กัน”

ลำดับที่  97.  “ข้าวลีบมันตึงบ่งอก” 

หมายถึง.....คนขี้เกียจสันหลังยาวแม้จะได้รับการสนับสนุนอย่างไรก็ไม่เจริญก้าวหน้า

การนำไปใช้      อย่าขี้เกียจต้องขวานขวายหาความรู้  ทดแทนคุณบิดามารดา

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “ขุนไม่ขึ้น///ไม่เอาถ่าน”

ลำดับที่  98.  “ข้าวสุกไหนไป     ไฟลุกไหนแล่น   บ่ดี”

หมายถึง.....คนเห็นแก่ตัว   เห็นแก่ได้  เห็นแก่กิน

นแกหัเห็นยแก่ได้  เห็นแก่กินเกำบ่าเก่าจึงว่า    “ข้าวสุกไหนไป ไฟลุกไหนแล่น บ่ดี”            

การนำไปใช้       ควรทำตนเหมาะสมอย่าให้ผู้อื่นดูถูกเหยียดหยาม เพราะเห็นแก่ได้  เห็นแก่กิน

เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง  “เห็นแก่กิน”