ข
ลำดับที่ 72. “ของกิ๋นลำอยู่ตี้ผู้มัก ของฮักมันอยู่ตี้ความปอใจ๋”
อ่าน (-ของ-กิ๋น-ลำ-หยู่-ตี้-ผู้-มัก///ของ-ฮัก-มัน-หยู่-ตี้-ความ-ปอ-ใจ๋-)
หมายถึง.....เรื่องความรักใคร่ชอบพอของคนเรา ย่อมแตกต่างกันไป อยู่ที่ความพึงพอใจของแต่ละคน กำบ่าเก่าจึงว่า “ของกิ๋นลำอยู่ตี้ผู้มัก ของฮักมันอยู่ตี้ความปอใจ๋”
การนำไปใช้ เรื่องความรักบังคับกันไม่ได้
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ข่มเขาโคขีนให้กินหญ้า”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “อาหารอร่อยหรือไม่แล้วแต่คนชอบ ของรักหรือไม่อยู่ที่ความพอใจ”
ลำดับที่ 73. “ของกิ๋นลำปั๋นกิ๋นคนหน้อย กิ๋นคนเดียวจ้างแก๊น”
อ่าน (-ของ-กิ๋น-ลำ-ปั๋น-กิ๋น-คน-หน้อย///กิ๋น-คน-เดียว-จ้าง-แก๊น-)
หมายถึง.....การมีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ รู้จักการแบ่งปันให้ผู้อื่น
กำบ่าเก่าจึงว่า “ของกิ๋นลำปั๋นกิ๋นคนหน้อย กิ๋นคนเดียวจ้างแก๊น”
การนำไปใช้ ควรรู้จักการแบ่งปัน เผื่อแผ่ให้ผู้อื่น
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “อาหารอร่อย แบ่งกันคนละหน่อย ทานคนเดียวระวังติดคอ”
ลำดับที่ 74. “ของกิ๋นลำบ่ดีอุ่นไว้ ของจะได้หื้อขะใจ๋เอา”
อ่าน (-ของ-กิ๋น-ลำ-บ่อ-ดี-อุ่น-ไว้///ของ-จะ-ได้-หื้อ-ขะ-ใจ๋-เอา-)
หมายถึง.....สิ่งที่สมควรได้ ถูกต้องตามทำนองคลองธรรม ควรรับไว้ด้วยความยินดี
กำบ่าเก่าจึงว่า “ของกิ๋นลำบ่ดีอุ่นไว้ ของจะได้หื้อขะใจ๋เอา”
การนำไปใช้ รับในสิ่งที่เราสมควรได้
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “อาหารอร่อยอย่าอุ่นไว้ ของสมควรได้ให้รีบรับ”
ลำดับที่ 75. “ของจะได้หื้อถามลูกเมีย ของจะเสียหื้อถามปี้น้อง”
อ่าน (-ของ-จะ-ได้-หื้อ-ถาม-ลูก-เมีย///ของ-จะ-เสีย-หื้อ-ถาม-ปี้-น้อง-)
หมายถึง.....การให้ความสำคัญกับคนในครอบครัว จะได้มาหรือสูญเสียไปควรต้องปรึกษาหารือกันก่อน กำบ่าเก่าจึงว่า “ของจะได้หื้อถามลูกเมีย ของจะเสียหื้อถามปี้น้อง” การนำไปใช้ อย่าลืมคนในครอบครัว
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “จะได้ให้ปรึกษาลูกเมีย จะสูญเสียให้ถามพี่น้อง”
ลำดับที่ 76. “ของบ่มักบ่ดีเขจ๋ำ ของกิ๋นบ่ลำบ่จ้างก๋ำป้อน”
อ่าน (-ของ-บ่อ-มัก-บ่อ-ดี-เข-จ๋ำ///ของ-กิ๋น-บ่อ-ลำ-บ่อ-จ้าง-ก๋ำ-ป้อน-)
หมายถึง.....เรื่องความรักใคร่ชอบพอของคน ย่อมแตกต่างกันไป อยู่ที่กับความพึงพอใจของแต่ละคน กำบ่าเก่าจึงว่า “ของบ่มักบ่ดีเขจ๋ำ ของกิ๋นบ่ลำบ่จ้างก๋ำป้อน” การนำไปใช้ อย่าบังคับให้ทำในสิ่งไม่ชอบ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ข่มเขาโคขืนให้กินหญ้า”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “อาหารไม่ชอบอย่าบังคับให้ทาน อาหารไม่อร่อยยากจะตักป้อน”
ลำดับที่ 77. “ของหล้างได้ แหนมว่าอยู่ปล๋ายไม้ ก็หยัวะหยาดลงใส่ ของบ่หล้างได้ แหนมว่าเอาใส่ถงสะปายแง้น ก็หลัวะหลูดจากบ่า”
อ่าน (-ของ-หล้าง-ได้///แหนม-ว่า-หยู่-ป๋าย-ไม้///ก่อ-หยัวะ-หยาด-ลง-ใส่///ของ-บ่อ-หล้าง-ได้///แหนม-ว่า-เอา-ใส่-ถง-สะ-ปาย-แง้น///ก่อ-หลัวะ-หลูด-จาก-บ่า -)
หมายถึง....สิ่งที่จะเป็นของเรา สักวันคงจะได้สมหวัง ถ้าไม่ใช่ของเรา แม้ได้มาแล้วก็อาจหลุดลอยไป กำบ่าเก่าจึงว่า “ของหล้างได้ แหนมว่าอยู่ปล๋ายไม้ ก็หยัวะหยาดลงใส่ ของบ่หล้างได้ แหนมว่าเอาใส่ถงสะปายแง้น ก็หลัวะหลูดจากบ่า”
การนำไปใช้ อย่ามุ่งมั่นไขว่คว้าในสิ่งที่เกินฐานะ แม้ได้มาอาจรักษาไว้ไม่ได้ หลุดลอยจากไปจะเสียใจ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “จงพอใจในสิ่งที่ตนมีอยู่”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ของจะได้อยู่ปลายไม้ยังตกมาโดนตัว ไม่ใช่ของเราแม้ใส่ถุงสะพายจนหลังแอ่นยังหลุดจากบ่า”
ลำดับที่ 78. “ของบ่กิ๋นฮู้เน่า ของบ่เล่าฮู้ลืม” อ่าน (-ของ-บ่อ-กิ๋น-ฮู้-เน่า//ของ-บ่อ-เล่า-ฮู้-ลืม-)
หมายถึง......ความรู้ต่างๆที่มีคุณค่า ถ้าไม่ช่วยกันส่งเสริมหรืออนุรักษ์สืบสานไว้ ย่อมสูญไปกับกาลเวลา กำบ่าเก่าจึงว่า “ของบ่กิ๋นฮู้เน่า ของบ่เล่าฮู้ลืม”
การนำไปใช้ รวบรวมความรู้ต่างๆไว้ให้คนรุ่นต่อไป
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ของไม่กินรู้เน่า ของไม่เล่ารู้ลืม”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ของไม่กินรู้เน่า ของไม่เล่ารู้ลืม”
ลำดับที่ 79. “ขะโยมดีเปื่อตุ๊เจ้า ลูกเต้าดีเปื่อป้อแม่ คนเฒ่าคนแก่ ดีเพราะฟังธรรม”
อ่าน นชาละถ้าจะหื้อ-ปอ-ตั๋ว-กั้น-จัก (-ขะ-โยม-ดี-เปื่อ-ตุ๊-เจ้า///ลูก-เต้า-ดี-เปื่อ-ป้อ-แม่///คน-เถ้า-คน-แก่///ดี-เพราะ-ฟัง-ทำ-)
หมายถึง.....คำสั่งสอน ตักเตือน ของผู้สูงอายุทำให้คนเป็นคนดี
กำบ่าเก่าจึงว่า “ขะโยมดีเปื่อตุ๊เจ้า ลูกเต้าดีเปื่อป้อแม่ คนเฒ่าคนแก่ ดีเพราะฟังธรรม”
การนำไปใช้ น้อมรับคำสั่งสอนของบิดามารดา ครูอาจารย์ แล้วนำไปปฏิบัติจะเกิดผลดีกับตนเอง
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “เด็กวัดดีเพราะเจ้าอาวาส ลูกดีเพราะพ่อแม่ คนแก่ดีเพราะฟังธรรม”
ลำดับที่ 80. “ขิงแก่มันเผ็ด” อ่าน (-ขิง-แก่-มัน-เผ็ด-)
หมายถึง.....ผู้สูงอายุย่อมมีความรู้ประสบการณ์ในชีวิตมากกว่าหนุ่มสาว
กำบ่าเก่าจึงว่า “ขิงแก่มันเผ็ด”
การนำไปใช้ ให้เคารพนับถือ น้อมรับคำสั่งสอนจากผู้สูงอายุ หรือขอคำแนะนำจากท่าน
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ขิงแก่มันเผ็ด”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ขิงแก่มันเผ็ด”
ลำดับที่ 81. “ขอนบ่มีเห็ด ไผตึงบ่ใกล้” อ่าน (-ขอน-บ่อ-มี-เห็ด///ไผ-ตึง-บ่อ-ใกล้-)
หมายถึง.... ปู่ ย่า ตา ยาย บิดา มารดา คนชราที่ไม่มีทรัพย์สมบัติ ลูกหลานจะไม่ค่อยมาปรนนิบัติดูแล กำบ่าเก่าจึงว่า “ขอนบ่มีเห็ด ไผตึงบ่ใกล้”
การนำไปใช้ ควรมีความกตัญญูต่อ บิดามารดา ปู่ย่า ตายาย
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ขอนไม้ไม่มีเห็ด ใครก็ไม่ใกล้ ”
ลำดับที่ 82. “ขี้ก้อนใหญ่ย้อนเปิ้น” อ่าน (-ขี้-ก้อน-ใหย่-ย้อน-เปิ้น -)
หมายถึง....มีความเจริญก้าวหน้าเพราะการสนับสนุนจากผู้อื่น
กำบ่าเก่าจึงว่า “ขี้ก้อนใหญ่ ย้อนเปิ้น”
การนำไปใช้ ให้รำลึกถึงบุญคุณของผู้ที่ตนเองเคยพึ่งพา อย่าลืมตัว
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “คางคกขึ้นวอ”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ขี้ก้อนใหญ่เพราะคนอื่น”
ลำดับที่ 83. “ขี้จ๊างลอดขี้มอดค้าง” อ่าน (-ขี้-จ๊าง-ลอด-ขี้-มอด-ค้าง-)
หมายถึง.....ดูเหมือนว่ารอบคอบถี่ถ้วน แต่กลับไม่รอบคอบถี่ถ้วนจริง ประหยัดในสิ่งที่ไม่ควรประหยัด
ไม่ประหยัดในสิ่งที่ควรประหยัด
กำบ่าเก่าจึงว่า “ขี้จ๊างลอด ขี้มอดค้าง”
การนำไปใช้ ควรไตร่ตรองให้ดี ก่อนที่จะตัดสินใจ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น ”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ขี้ช้างลอดขี้มอดค้าง”
ลำดับที่ 84. “ขี้ควายไหลตวยน้ำ” อ่าน (-ขี้-ควาย-ไหล-ตวย-น้ำ-)
หมายถึง.....คนไม่มีความมั่นใจในตนเอง มีความโลเล กำบ่าเก่าจึงว่า “ขี้ควายไหลตวยน้ำ”
การนำไปใช้ กล้าแสดงความคิดเห็น กล้าตัดสินใจ มีความมั่นใจ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ไม้หลักปักเลน”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ขี้ควายไหลตามน้ำ ”
ลำดับที่ 85. “ขี้โลภปันเสีย ขี้เหลือปันได้” อ่าน (-ขี้-โลบ-ปัน-เสีย///ขี้-เหลือ-ปัน-ได้-)
หมายถึง.....การเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ รู้จักการแบ่งปันผู้อื่น จะได้กลับคืนมา ถ้าโลภมากจะไม่ได้อะไรเลย กำบ่าเก่าจึงว่า “ขี้โลภปันเสีย ขี้เหลือปันได้”
การนำไปใช้ เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ผู้อื่นมากกว่าอยากได้จากเขา
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “โลภมากลาภหาย”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “โลภมากลาภหาย”
ลำดับที่ 86. “ขี้นักหมาบ่กิ๋น” อ่าน (-ขี้-นัก-หมา-บ่อ-กิ๋น-)
หมายถึง.....คนชอบโอ้อวดสรรพคุณตนเอง อวดรู้อวดฉลาด พูดแล้วทำไม่ได้ ไม่มีใครให้ความเชื่อถือ กำบ่าเก่าจึงว่า “ขี้นักหมาบ่กิ๋น”
การนำไปใช้ อย่าเป็นคนขี้โม้โอ้อวดตน ควรทำให้เป็นที่ประจักษ์ ให้ผู้อื่นยอมรับในการกระทำ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “น้ำท่วมทุ่งผักบุ้งโหรงเหรง”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ขี้กองใหญ่หมาไม่กิน”
ลำดับที่ 87. “ขี้แห้งจับต๋าหมา ขี้ปล๋าจับข้าวคั่ว”
อ่าน (-ขี้-แห้ง-จับ-ต๋า-หมา///ขี้-ป๋า-จับ-ข้าว-คั่ว-)
หมายถึง.....ความชอบใจ พึงพอใจของคนย่อมแตกต่างกัน บางสิ่งไม่มีใครสน อาจถูกใจใครบางคนก็ได้ กำบ่าเก่าจึงว่า “ขี้แห้งจับต๋าหมา ขี้ปล๋าจับข้าวคั่ว”
การนำไปใช้ เข้าใจในความแตกต่างของบุคคล
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ลางเนื้อชอบลางยา ”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ขี้แห้งถูกใจหมา (บางตัว) ยำขี้ปลาพอดีกับข้าวคั่ว” (ยำขี้ปลาทำจากการนำเครื่องในปลาน้ำจืดมาหมักเกลือไว้ เวลาจะทานก็ใส่เครื่องปรุง รวมทั้งใส่ข้าวคั่วทำให้อร่อยมากขึ้น)
ลำดับที่ 88. “ข้ามน้ำหื้อผ่อคนไปก่อน” อ่าน (-ข้าม-น้ำ-หื้อ-ผ่อ-คน-ไป-ก่อน-)
หมายถึง.....การนำแบบอย่างความสำเร็จของผู้อื่นมาเป็นแนวทางในการดำเนินชีวิตตนเอง
กำบ่าเก่าจึงว่า “ข้ามน้ำหื้อผ่อคนไปก่อน”
การนำไปใช้ ศึกษาแนวทางแก้ปัญหา ที่ผู้อื่นเคยทำมาแล้ว จะได้ไม่เสียเวลา
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “เดินตามหหลังผู้ใหญ่หมาไม่กัด”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “เดินข้ามลำน้ำให้ดูคนนำหน้า”(คนนำเดินตกหลุมใต้น้ำเราจะได้รู้)
ลำดับที่ 89. “เข้าป่าจ๊างตางเสือ” อ่าน (-เข้า-ป่า-จ๊าง- ตาง-เสือ-)
หมายถึง.....ตกอยู่ในสถานการณ์ที่อันตราย คับขัน
กำบ่าเก่าจึงว่า “เข้าป่าจ๊าง ตางเสือ”
การนำไปใช้ อย่าหาเรื่องให้ตนเองต้องตกอยู่ในภาวะที่คับขัน หรือตกอยู่ในวงล้อมของเหล่าคนพาล โดยเข้าไปยุ่งเกี่ยวกับธุรกิจนอกกฎหมาย อาจขัดแย้งถึงตาย
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ทางเสือผ่าน”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “หลงเข้าดงช้าง ผ่านทางดงเสือ”
ลำดับที่ 90. “ข้าวบ่ตากต๋ำเหนียว ลูกคนเดียวสอนยาก”
อ่าน (-ข้าว-บ่อ-ตาก-ต๋ำ-เหนียว///ลูก-คน-เดียว-สอน-ยาก-)
หมายถึง.....ลูกคนเดียว มักถูกเลี้ยงด้วยการตามใจจนทำให้เสียคน เวลาอบรมสั่งสอนมักดื้อดึงไม่เชื่อฟัง กำบ่าเก่าจึงว่า “ข้าวบ่ตากต๋ำเหนียว ลูกคนเดียวสอนยาก”
การนำไปใช้ การเลี้ยงดูลูกหลานอย่าตามใจเกินไป ควรฝึกระเบียบวินัย ความรับผิดชอบ มีคุณธรรม
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “เลี้ยงลูกตามใจลูก”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ข้าวเปลือกไม่ตาก นำไปตำจะเหนียว มีลูกคนเดียวสั่งสอนยาก”
ลำดับที่ 91. “เข้าหมู่แฮ้งเป๋นแฮ้ง เข้าหมู่ก๋าเป๋นก๋า”
อ่าน (-เข้า-หมู่-แฮ้ง-เป๋น-แฮ้ง///เข้า-หมู่-ก๋า-เป๋น-ก๋า-)
หมายถึง......การทำตัวให้เข้ากับผู้คนในสังคมที่ตนเองอยู่ได้ เพื่อได้รับการยอมรับจากผู้อื่น
กำบ่าเก่าจึงว่า “เข้าหมู่แฮ้งเป๋นแฮ้ง เข้าหมู่ก๋าเป๋นก๋า”
การนำไปใช้ ประพฤติตนเข้ากับสังคม
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “เข้าเมืองตาหลิ่วต้องหลิ่วตาตาม”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “เข้าฝูงแร้งเป็นแร้ง เข้าฝูงกาเป็นกา”
ลำดับที่ 92. “ข้าวจะเสี้ยงเพราะกิ๋นหวาน คนจะผลาญเพราะนอนอุ่น”
อ่าน (-ข้าว-จะ-เสี้ยง-เพราะ-กิ๋น-หวาน///คน-จะ-ผาน-เพราะ-นอน-อุ่น-)
หมายถึง.....คนขี้เกียจไม่ช่วยกันทำมาหากินเพื่อครอบครัว มีความสุขกับการกินการนอน
กำบ่าเก่าจึงว่า “ข้าวจะเสี้ยงเพราะกิ๋นหวาน คนจะผลาญเพราะนอนอุ่น”
การนำไปใช้ ช่วยกันทำงานเพื่อครอบครัว
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “กินล้างกินผลาญ”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ข้าวจะหมดเพราะทานอร่อย คนจะผลาญเพราะนอนอุ่น”
ลำดับที่ 93. “แขนตั๋วสั้น จะไปอุ้มไหใหญ่” อ่าน (-แขน-ตั๋ว-สั้น///จะ-ไป-อุ้ม-ไห-ใหย่-)
หมายถึง....อย่าทำในสิ่งที่เกินความสามารถของตนเอง
กำบ่าเก่าจึงว่า “แขนตั๋วสั้น จะไปอุ้มไหใหญ่”
การนำไปใช้ รู้ประมาณตน อย่าทำอะไรเกินตัว
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ไม่ดูเงาหัว”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “แขนตนสั้นอย่าอุ้มไหใบโต”
ลำดับที่ 94. “ข้าวลีบงวงตั้ง ข้าวเต้งงวงก๊อม”
อ่าน (-ข้าว-ลีบ-งวง-ตั้ง///ข้าว-เต้ง-งวง-ก๊อม-)
หมายถึง.....คนโง่มักจะเย่อหยิ่ง จองหอง คนฉลาดจะนอบน้อมถ่อมตน
กำบ่าเก่าจึงว่า “ข้าวลีบงวงตั้ง ข้าวเต้งงวงก๊อม”
การนำไปใช้ ควรนอบน้อมถ่อมตน
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “เป็นผู้น้อยค่อยก้มประนมกร///ความขยัน ประหยัด อตทน นอบน้อมถ่อมตน จะทำให้คนประสบความสำเร็จ”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ข้าวลีบงวงตั้ง ข้าวเต่งงวงค้อม”
ลำดับที่ 95. “ข้าดีต้านบ่ขาย” อ่าน (-ข้า-ดี-ต้าน-บ่อ-ขาย-)
หมายถึง.....คนประพฤติตนดี มีความกตัญญู ย่อมเป็นที่รักของผู้อื่น
กำบ่าเก่าจึงว่า “ข้าดีต้านบ่ขาย”
การนำไปใช้ ให้ยึดมั่นในการทำดี เป็นเด็กควรทำตัวน่ารัก ไม่เกเร จะได้เป็นที่รักของผู้คนทั่วไป ในสมัยก่อนข้าทาสที่มีความจงรักภักดี เจ้านายจะไม่นำไปขายต่อ จะเมตตาเลี้ยงไว้
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ค่าของคนอยู่ที่ผลของงาน ”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ข้าทาสดีท่านไม่ขาย”
ลำดับที่ 96. “ข้าเก่าเต่าฮ้าย เสือควายมีเขา จักเข็บแมงเวา เลี้ยงไว้บ่ได้ จายคาเฮือน
กับแคร่ขี้ใต้ บ่ดีควรร่วมชิด”
อ่าน (-ข้า-เก่า-เต่า-ฮ้าย///เสือ-ควาย-มี-เขา//จัก-เข็บ-แมง-เวา///เลี้ยง-ไว้-บ่อ-ได้///จาย-คา-
เฮือน///กับ-แค่-ขี้-ไต้///บ่อ-ดี-ควน-ร่วม-ชิด-)
หมายถึง......ข้าทาสบริวารในบ้าน หรือสัตว์มีเขี้ยวมีงา สัตว์มีพิษ ไม่ควรให้ความไว้วางใจ
กำบ่าเก่าจึงว่า “ข้าเก่าเต่าฮ้าย เสือควายมีเขา จักเข็บแมงเวา เลี้ยงไว้บ่ได้ จายคาเฮือน กับแคร่ขี้ใต้ บ่ดีควรร่วมชิด”
การนำไปใช้ ระวังอันตรายที่จะเกิดจากการไว้วางใจผู้ใกล้ชิดหรือไม่ระวังสัตว์ร้าย สัตว์มีพิษ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ข้าทาสที่อยู่มานาน เสือ ควาย ตะขาบ แมงป่อง ให้ระวังอันตราย อีกทั้งชายคา(สมัยก่อนบ้านเรือนมุงด้วยหญ้าคา)กับไม้แคร่ติดไฟอย่าได้นำมาใกล้กัน”
ลำดับที่ 97. “ข้าวลีบมันตึงบ่งอก” อ่าน (-ข้าว-ลีบ-มัน-ตึง-บ่อ-งอก-)
หมายถึง.....คนขี้เกียจสันหลังยาวแม้จะได้รับการสนับสนุนอย่างไรก็ไม่เจริญก้าวหน้า
กำบ่าเก่าจึงว่า “ข้าวลีบมันตึงบ่งอก”
การนำไปใช้ อย่าขี้เกียจต้องขวานขวายหาความรู้ ทดแทนคุณบิดามารดา
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ขุนไม่ขึ้น///ไม่เอาถ่าน”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ข้าวลีบยังไงก็ไม่งอก”
ลำดับที่ 98. “ข้าวสุกไหนไป ไฟลุกไหนแล่น บ่ดี”
อ่าน (-ข้าว-สุก-ไหน-ไป///ไฟ-ลุก-ไหน-แล่น///บ่อ-ดี-)
หมายถึง.....คนเห็นแก่ตัว เห็นแก่ได้ เห็นแก่กิน
นแกหัเห็นยแก่ได้ เห็นแก่กินเกำบ่าเก่าจึงว่า “ข้าวสุกไหนไป ไฟลุกไหนแล่น บ่ดี”
การนำไปใช้ ควรทำตนเหมาะสมอย่าให้ผู้อื่นดูถูกเหยียดหยาม เพราะเห็นแก่ได้ เห็นแก่กิน
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “เห็นแก่กิน”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ข้าวสุกที่ไหนไป เขาก่อไฟรีบไปรอ ไม่ดี”