ลำดับที่ 409. “ว่าหื้อเปิ้นบ่ซวามง่อนตั๋ว” อ่าน (-ว่า-หื้อ-เปิ้น-บ่อ-ซวม-ง่อน-ตั๋ว-)
หมายถึง….. ชอบว่าให้คนอื่น ไม่ดูตัวเอง
กำบ่าเก่าจึงว่า “ว่าหื้อเปิ้นบ่ซวามง่อนตั๋ว”
การนำไปใช้ ให้สำรวจตัวเอง และอย่าเป็นคนชอบนินทาผู้อื่น
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ว่าแต่เขาอิเหนาเป็นเอง”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ชอบนินทาเขา ไม่ลูบท้ายทอยตนเอง”
ลำดับที่ 410. “ว่าฮ้ายก็หนี ว่าดีก็อยู่” อ่าน (-ว่า-ฮ้าย-ก่อ-หนี///ว่า-ดี-ก่อ-หยู่-)
หมายถึง.... คนไม่ยอมรับความผิดของตนเอง ต้องพูดดีด้วยตลอดจะอบรมสั่งสอนไม่ได้
กำบ่าเก่าจึงว่า “ว่าฮ้ายก็หนี ว่าดีก็อยู่” การนำไปใช้ ต้องยอมรับและไม่หลีกเลี่ยงไป
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “สั่งสอนก็หนี พูดดีก็อยู่”
ลำดับที่ 411. “เว้นหมาหื้อปอศอก เว้นวอกหื้อปอวา เว้นคนปาลา หื้อไกล๋แสนโยชน์
เว้นคนขี้โขด หื้อไกล๋แสนไกล๋”
อ่าน (-เว้น-หมา-หื้อ-ปอ-สอก///เว้น-วอก-หื้อ-ปอ-วา-///เว้น-คน-ปา-ลา///หื้อ-ไก๋-แสน-โยด///
เว้น-คน-ขี้-โขด///หื้อ-ไก๋-แสน-ไก๋-)
หมายถึง.....อย่าเข้าไปยุ่งเกี่ยวกับคนพาล
กำบ่าเก่าจึงว่า “เว้นหมาหื้อปอศอก เว้นวอกหื้อปอวา เว้นคนปาลา หื้อไกล๋แสนโยชน์ เว้นคนขี้โขด หื้อไกล๋แสนไกล๋” การนำไปใช้ อย่ายุ่งเกี่ยวกับคนชั่วทุกรูปแบบ โดยเด็ดขาด
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ห่างหมาหนึ่งศอก ห่างลิงวอกหนึ่งวา ห่างคนพาลไปให้ไกลสุดๆ”
ลำดับที่ 412. “วัดหัวแล้วลูบง่อน”อ่าน (-วัด-หัว-แล้ว-ลูบ-ง่อน-)
หมายถึง....ดุด่าว่ากล่าวแล้วภายหลังมาทำเป็นพูดดี มาพูดปลอบใจ
กำบ่าเก่าจึงว่า “วัดหัวแล้วลูบง่อน”
การนำไปใช้ ไม่ควรใช้ความรุนแรงต่อกันทั้งกาย วาจา มาทำดีด้วยภายหลังอาจไม่สนิทใจ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ตบหัวลูบหลัง///ตบหัวกลางศาลา ขอขมาที่บ้าน”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “เขกหัวแล้วลูบท้ายทอย”
ลำดับที่ 413. “วัดบ่เข้า พระเจ้าบ่ไหว้ คือคนกิเลสหนา”.
อ่าน (-วัด-บ่อ-เข้า///พระ-เจ้า-บ่อ-ไหว้///คือ-คน-กิ-เหลด-หนา-)
หมายถึง…..คนไม่มีศีลธรรม จิตใจใฝ่ไปในทางชั่วจนไม่มีเวลาทำความดี
กำบ่าเก่าจึงว่า “วัดบ่เข้า พระเจ้าบ่ไหว้ คือคนกิเลสหนา”
การนำไปใช้ ควรทำตัวให้ถูกต้องตามทำนองคลองธรรม การปฏิบัติที่ดีงามของสังคม
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “วัดไม่กรายใกล้ พุทธรูปไม่กราบ คือคนบาปหนา ”
ลำดับที่ 414. “สนุกมีไหน ตุ๊กข์มีหั้น” อ่าน (-สะ-หนุก-มี-ไหน///ตุ๊ก-มี-หั้น-)
หมายถึง…..มีความสุขสนุกสนานที่ใด ความทุกข์มักจะแฝงตัวตามมาติดๆเสมอไม่เคยขาด
กำบ่าเก่าจึงว่า “สนุกมีไหนตุ๊กข์มีหั้น”
การนำไปใช้ ยามมีความสุข อย่าลืมความทุกข์ที่ตามมา
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “รักสนุก จะทุกข์ถนัด”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “สนุกที่ไหน ระวังทุกข์ใจจะตามมา”
ลำดับที่ 415. “สุขมีข้าวไว้กิ๋น สุขมีดินไว้อยู่ สุขมีกู้นอนนำ สุขมีเงินคำเต๋มไต้ สุขมีเฮือนใหญ่มุงกระดาน สุขมีลูกหลานมานั่งเฝ้า สุขยามเฒ่าได้ฟังธรรม”
อ่าน (สุก-มี-ข้าว-ไว้-กิ๋น///สุก-มี-ดิน-ไว้-หยู่///สุก-มี-กู้-นอน-นำ///สุก-มี-เงิน-คำ-เต๋ม-ไต้///
สุก- มี-เฮือน-ใหย่-มุง-กระ-ดาน///สุก-มี-ลูก-หลาน-มา-นั่ง-เฝ้า///สุก-ยาม-เถ้า-ได้-ฟัง-ทำ-)
หมายถึง.....ความสุขของผู้คนล้านนาสมัยก่อน ปัจจุบันความสุขเหล่านี้ก็เปลี่ยนไปบ้างตามกาลเวลา
กำบ่าเก่าจึงว่า “สุขมีข้าวไว้กิ๋น สุขมีดินไว้อยู่ สุขมีกู้นอนนำ สุขมีเงินคำเต๋มไต้ สุขมีเฮือนใหญ่
มุงกระดาน สุขมีลูกหลานมานั่งเฝ้า สุขยามเฒ่าได้ฟังธรรม”
การนำไปใช้ อยากมีความสุขที่แท้จริง ให้ทำใจให้สงบโดยอาศัยหลักธรรมคำสอนของพระพุทธองค์
เพราะความสุขตามกำบ่าเก่าคำนี้ ปัจจุบันได้เปลี่ยนแปลงไปตามสภาพสังคมสิ่งแวดล้อม เช่นจะสุขจากที่ลูกหลานมานั่งเฝ้าตอนป่วยไข้อาจจะไม่ได้ เนื่องจากลูกหลานต้องไปทำงานที่ต่างๆและเมื่อเราไม่ได้ตามที่นึกคิดอาจเกิดทุกข์ จึงควรแก้ด้วยการฝึกจิตใจให้สงบ ไม่ยึดติดในโลกของวัตถุจนเกินไป
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “สุขใดเล่าเท่าสงบ///จิตที่ฝึกดีแล้วนำสุขมาให้”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “สุขมีข้าวในยุ้ง สุขมีที่ดินอยู่ สุขมีคู่ทุกข์คู่ยาก สุขมีเงินเต็มถุง สุขมีบ้านใหญ่มุงไม้กระดาน สุขมีลูกหลานมาดูแลยามป่วยไข้ สุขได้ฟังพระธรรมคำสั่งสอนของพระพุทธองค์”
ลำดับที่ 416. “สวรรค์มีอยู่ในอก หม้อนาฮกมีอยู่ในใจ๋ หม้อไฟมีอยู่ตี้ปาก ความตุ๊กข์กับยาก อยู่ตี้ตี๋นกับมือ”
อ่าน (สะ-หวัน-มี-หยู่-ใน-อก///หม้อ-นา-ฮก-มี-หยู่-ใน-ใจ๋///หม้อ-ไฟ-มี-หยู่-ตี้-ปาก///
ความ-ตุ๊ก-กับ-ยาก///หยู่-ตี้-ตี๋น-กับ-มือ-)
หมายถึง.....จะสุขหรือทุกข์อยู่ที่การกระทำของตน พูดดีหรือนินทาอยู่ที่ปาก ร่ำรวยหรือยากจนอยู่ที่ขยัน
กำบ่าเก่าจึงว่า “สวรรค์มีอยู่ในอก หม้อนาฮกมีอยู่ในใจ๋ หม้อไฟมีอยู่ตี้ปาก ความตุ๊กข์กับยาก อยู่ตี้ตี๋นกับมือ”
การนำไปใช้ การดำเนินชีวิตควรมีสติอยู่เสมอ ไม่เข้าไปก้าวก่ายในเรื่องส่วนตัวของคนอื่น จะทุกข์ใจ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “สูงต่ำอยู่ที่ทำตัว ดีชั่วอยู่ที่ตัวทำ///สวรรค์ในอก นรกในใจ ”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “สวรรค์และนรกอยู่ที่ใจ พูดดีหรือไม่ดีอยู่ที่ปาก จนยากอยู่ที่ความขยัน ”
ลำดับที่ 417. “สอนเปิ้นไต่ขัว ตั๋วกลั๋วตกน้ำ”
อ่าน (-สอน-เปิ้น-ไต่-ขัว///ตั๋ว-กั๋ว-ตก-น้ำ-)
หมายถึง….ชอบสอนผู้อื่นแต่ตนเเองทำเป็นตัวอย่างไม่ได้
กำบ่าเก่าจึงว่า “สอนเปิ้นไต่ขัว ตั๋วกลั๋วตกน้ำ”
การนำไปใช้ อย่าสั่งสอนผู้อื่น ถ้าตนเองยังประพฤติตนเป็นตัวอย่างไม่ได้
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ตัวอย่างที่ดี มีค่ากว่าคำสอน//แม่ปูกับลูกปู”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “สอนผู้อื่นข้ามสะพาน ตนเองกลัวตกน้ำ
ลำดับที่ 418. “สะหลาดแล่งหิ้นแล่งแข็ง”
อ่าน (-สะ-หลาด-แล่ง-หิ้น-แล่ง-แข็ง-)
หมายถึง....คนสูงอายุมักมีความรู้ มีประสบการณ์ในการดำเนินชีวิตมากกว่าคนหนุ่มสาว
กำบ่าเก่าจึงว่า “สะหลาดแล่งหิ้นแล่งแข็ง”
การนำไปใช้ ต้องการคำแนะนำในการดำเนินชีวิตควรปรึกษาผู้สูงอายุ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ขิงแก่มันเผ็ด”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ไม้กวาดทางมะพร้าว ยิ่งสั้นยิ่งแข็ง”
ลำดับที่ 419. “สิบเถื่อนพร้าบ่เต้าคมขวาน หลานสิบคนบ่เต้าลูกเต้า”
อ่าน (-สิบ-เถื่อน-พร้า-บ่อ-เต้า-คม-ขวาน///หลาน-สิบ-คน-บ่อ-เต้า-ลูก-เต้า-)
หมายถึง....ลูกย่อมให้ความเอาใจใส่ ดูแลบิดามารดาได้ดีกว่าหลาน
กำบ่าเก่าจึงว่า “สิบเถื่อนพร้า บ่เต้าคมขวาน หลานสิบคน บ่เต้าลูกเต้า”
การนำไปใช้ ควรให้ลูกดูแลตนเองจะได้ไม่ลำบากใจ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “สิบคมมีด ไม่สู้หนึ่งคมขวาน สิบคนหลาน ไม่เท่าลูกตนเอง”
ลำดับที่ 420. “ส้มก็ปอเกลื๋อ” อ่าน (-ส้ม-ก่อ-ปอ-เกื๋อ-)
หมายถึง.....ต่างคนต่างไม่ยอมกัน มีความจัดจ้านพอๆกัน ไม่ยอมลดราวาศอกกัน
กำบ่าเก่าจึงว่า “ส้มก็ปอเกลื๋อ”
การนำไปใช้ ไม่ควรมีนิสัยอาฆาตมาดร้าย ไม่ยอมใครง่ายๆ
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “ขิงก็รา ข่าก็แรง”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ส้มมีพอดีเกลือ”
ลำดับที่ 421. “สิบปากว่า บ่เต้าต๋าหัน สิบต๋าหัน บ่เต๋ามือซวาม”
อ่าน (-สิบ-ปาก-ว่า-บ่อ-เต้า-ต๋า-หัน///สิบ-ต๋า-หัน-บ่อ-เต๋า-มือ-ซวม-)
หมายถึง…..เรื่องที่ได้ยินมามีความจริงหรือไม่ ต้องไปพิสูจน์ด้วยตัวเอง
กำบ่าเก่าจึงว่า “สิบปากว่า
บ่เต้าต๋าหัน สิบต๋าหัน บ่เต๋ามือซวาม”
การนำไปใช้ ถ้าต้องการทราบความจริงควรไปดูด้วยตาตนเอง
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “สิบปากว่าไม่เท่าตาเห็น สิบตาเห็นไม่เท่ามือคลำ”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “สิบปากว่าไม่เท่าตาเห็น สิบตาเห็นไม่เท่ามือคลำ”
ลำดับที่ 422. “สุดเจ้นไม้ ได้เจ้นหลัว”อ่าน (-สุด-เจ้น-ไม้///ได้-เจ้น-หลัว-)
หมายถึง.....นำไปใช้ทำประโยชน์โดยตรงหรือไม่ได้แล้ว อาจพลิกแพลง ดัดแปลงไปใช้ประโยชน์ทางอื่น กำบ่าเก่าจึงว่า “สุดเจ้นไม้ ได้เจ้นหลัว”
การนำไปใช้ พิจารณานำไปใช้ประโยชน์อย่างอื่น
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “หมดคุณค่าไม้ (เอาไปสร้างอะไรไม่ได้แล้ว) ยังนำไปทำฟืนได้”
ลำดับที่ 423. “สิบเหลี่ยมซาวเหลี่ยม บ่เต้าเหลี่ยมใบแขม
สิบแหลมซาวแหลม บ่เต้าแหลมใบข้าว
สิบเหล้าซาวเหล้า บ่เต้าเหล้าเดือนเกี๋ยง
สิบเสียงซาวเสียง บ่เต้าเสียงแมงว้าง
สิบจ๊างซาวจ๊าง บ่เต้าจ๊างเอราวัณ
สิบวันซาววัน บ่เต้าวันนี้วันเดียว”
อ่าน (-สิบ-เหลี่ยม-ซาว-เหลี่ยม///บ่อ-เต้า-เหลี่ยม-ใบ-แขม///สิบ-แหลม-ซาว-แหลม//
บ่อ-เต้า-แหลม-ใบ-ข้าว///สิบ-เหล้า-ซาว-เหล้า///บ่อ-เต้า-เหล้า-เดือน-เกี๋ยง///
สิบ-เสียง-ซาว-เสียง///บ่อ-เต้า-เสียง-แมง-ว้าง///สิบ-จ๊าง-ซาว-จ๊าง///บ่อ-เต้า-จ๊าง-เอ-รา-วัน///
สิบ-วัน-ซาว-วัน///บ่อ-เต้า-วัน-นี้-วัน-เดียว-)
หมายถึง.....อย่าชอบผัดวันประกันพรุ่ง ให้เริ่มลงมือทำในทันที
กำบ่าเก่าจึงว่า “สิบเหลี่ยมซาวเหลี่ยม บ่เต้าเหลี่ยมใบแขม สิบแหลมซาวแหลม บ่เต้าแหลมใบข้าว
สิบเหล้าซาวเหล้า บ่เต้าเหล้าเดือนเกี๋ยง สิบเสียงซาวเสียง บ่เต้าเสียงแมงว้าง สิบจ๊างซาวจ๊าง
บ่เต้าจ๊างเอราวัณ สิบวันซาววัน บ่เต้าวันนี้วันเดียว”
การนำไปใช้ การทำงานอย่ามัวรอวันเวลา
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “จงทำวันนี้ให้ดีที่สุด”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “สิ่งมีเหลี่ยมสิบอย่างยี่สิบอย่าง ไม่เท่าเหลี่ยมของใบแขม สิ่งที่แหลมสิบอย่างยี่สิบอย่าง ไม่เท่าความแหลมของใบข้าว เหล้าดีสิบที่ยี่สิบแห่งไม่(รสดี)เท่าเหล้าเดือนเกี๋ยง(เดือนสิบเอ็ด) เสียงดังสิบเสียงยี่สิบเสียงไม่เท่าเสียงของแมลงว้าง(จักจั่นแม่ม่ายลองไน) ช้างสิบเชือกยี่สิบเชือกไม่น่าเกรงขามเท่าช้างเอราวัณ (ช้างทรงของพระอินทร์) สิบวันยี่สิบวันไม่สำคัญหรือมีค่าเท่าลงมือทำในวันนี้”
ลำดับที่ 424. “ไส้ยังเป๋นหนอน มีลูกหลานหื้อสอนแค้มๆ”
อ่าน (-ไส้-ยัง-เป๋น-หนอน///มี-ลูก-หลาน-หื้อ-สอน-แค้ม-แค้ม-)
หมายถึง.....การอบรมลูกหลานให้ได้ดี ต้องติดตามควบคุมดูแลอย่างเข้มงวดจริงจัง
กำบ่าเก่าจึงว่า “ไส้ยังเป๋นหนอน มีลูกหลานหื้อสอนแค้มๆ”
การนำไปใช้ ควรอบรมสั่งสอนลูกหลานอย่างจริงจัง และลูกหลานต้องเชื่อฟังคำสอนของบิดามารดา
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “รักวัวให้ผูก รักลูกให้ตี”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ไส้ยังมีวันเป็นหนอน มีลูกหลานต้องสอนให้เชื่อฟังถ้อยคำจริงๆ”
ลำดับที่ 425. “เสียมบ่คมใส่ด้ามหนักๆ กำฮู้บ่นักหื้อหมั่นฮ่ำหมั่นเฮียน”
อ่าน (-เสียม-บ่อ-คม-ใส่-ด้าม-หนัก-หนัก///กำ-ฮู้-บ่อ-นัก-หื้อ-หมั่น-ฮ่ำ-หมั่น-เฮียน-)
หมายถึง…..อยากมีความรู้ต้องขยันหมั่นเพียรเรียนหนังสือ
กำบ่าเก่าจึงว่า““เสียมบ่คมใส่ด้ามหนักๆ กำฮู้บ่นักหื้อหมั่นฮ่ำหมั่นเฮียน”
การนำไปใช้ ให้หมั่นศึกษาหาความรู้
เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพย ไทยกลาง “อยากมีความรู้ให้หมั่นศึกษา”
เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “เสียมไม่คมต้องใส่ด้ามหนัก ความรู้ไม่มากต้องขยันหมั่นเรียน ”